سیمین ساق، بانک شعر پارسی

 
عنصری
سیمین ساق » عنصری » قصاید » شمارهٔ ۳۰ - در صفت عمارت و باغ خواجه ابوالقاسم احمد بن حسن میمندی گوید

بهار زینت باغی نه باغ بلکه بهار

بهار خانۀ مشکوی و مشکبوی بهار

سرشت طبعش را هر چهار طبع هواست

نهاد سالش را هر چهار فصل بهار

ز رنگ صورت او کارنامۀ نقاش

ز بوی تربت او بارنامۀ عطار

هوا ز نکهت بویندگان او تبّت

زمین ز نضرت بینندگان او فرخار

بصر ز صورت او عالم صور گردد

اگر نگاه کنی ژرف سوی آن اشجار

چو مرغزار یکی شیر دارد اندر بر

چو واق واق یکی مردم خرد آثار

بسان کرگ یکی پیل بر گرفته بشاخ

بسان ارگ یکی بر هوا کشیده حصار

حصارهای پر امثالهای مینا رنگ

ارم نیند و جدا هر یکی ارم کردار

بسان قبه و ارتنگ مانویش غلاف

بسان کعبه و دیبای خسرویش ازار

چو دیبهی که برنگ پرند هندی هست

زبر جدینش بود پود و زمردینش تار

همی نشاط کند بلبل اندر گوئی

چغانه دارد در کام و در گلو مزمار

نوای زیر و بم آرد ز حلق بی بم و زیر

همی فسوس کند بر نوای موسیقار

درخت نارنج ، از خامه گوئیا شنگرف

بریخته است کسی مشت مشت بر زنگار

بسان مجمر میناست گرد مشک بر او

بخار مشگ برآید همی ز شعلۀ نار

ز برگ و بار همه طوطیان پرانند

که برگشان همه پرّست و بارشان منقار

چو گنج خانۀ پرویز روی تربت او

ز سیم و نقره و یاقوت و زرّ مشت افشار

خجسته باز گشاده دهان مشکین دم

گشاده نرگس چشم دژم ز خواب و خمار

چو جام زرّین کاندر میان او عنبر

چو جام سیمین کاندر میان او دینار

یکی نه چشم ولیکن بگونۀ چشمی

که دیده اش از شبه باشد مژه ز زرّ عیار

یکی نه چتر ولیکن بگونۀ چتری

که سیم خامش و میناش چون سرین زنگار

بنفشه زارش گوئی حریر سبزستی

که نیل ریزه برو بر پراکنی هموار

چو مهره های کبودست بر بریشم سبز

بطبع بسته و پیوسته بی گره ستوار

همه صحایف اقلیدس است پنداری

که شکلهای دهد مر مهندسان را کار

سپهر نی و بسان سپهر مرکز نور

ستاره هست ولیکن ستارۀ سیار

مجرّه وار یکی جوی اندرو گذرد

بر آب خضر تبه کرد آب او بازار

چو رای عالم صافی چو جان عارف پاک

چو شعر نیک روان و چو دین حق دوّار

اگر بجنبد گوئی همی بجنبد جان

اگر بپیچد گوئی همی بپیچد مار

بسان قارون گاهی فرو شود بزمین

گهی شود بهوا بر چو جعفر طیاّر

گهی ببینی گشته چو پشت بازخشین

گهی منقط بینی چو پشت سنگین سار

بخار او که بخیزد ز دل فروزد شمع

ز دیده عقد کند ، عقد لؤلوی شهسوار

اگر زبان بگشائی بوصف خم بزرگ

روا بود که دهد وصف او بشعر شعار

چو همت ملکانست بر گذشته ز وهم

کنارۀ شرفش بر شرف گرفته قرار

بزرگ طاقش را کالبد فلک بوده

بلند گنبد او را قضا زده پرگار

نبشته هاش جمال است و خشتهاش لقا

نگارهاش کمال و عیارهاش فخار

لطیف تر ز جوانی و خوشتر از نعمت

وزو برون نشود آن دو چیز را هنجار

وگر بخانۀ کافوری اندرون نگری

زمان مشرق بینی در ابتدای نهار

چو کف موسی کایت همی نمود از جیب

چنانکه روی بهشتی بود بروز شمار

طراز زرّین بر جامۀ ملوک بود

که ماند او را زرّین طراز بر دیوار

وگر کنی صفت خانۀ نگارستان

برون شود ز طبایع بر آتش تیمار

بدیع گنبد او همچو جام کیخسرو

درو دوازده و هفت را مسیر و مدار

بسان بتکده ها طاقهاش پر صورت

شکفته چون گل و بی عیب چون دل ابرار

فروغ روی چو مهشان همی نماید گل

شکنج زلف سیه شان همی فشاند قار

نه وشّی و همه با جامه های وشّی رنگ

نه جانور همه باغمزگان جان او بار

نه کان زرّ و همه زرّ سرخ بی تخلیط

نه کان سیم و همه سیم نقرۀ بی بار

درو نگاشته بر فال نیک و اختر سعد

خدایگانرا بر بزم و رزم و گاه شکار

شکار : دولت عالی و رزم : قهر عدو

بقا و نعمت را کرده بزمگاه اظهار

قرار دلشدگانست و گنج بی دربان

نجات ممتحنانست و داروی بیمار

وگر بگنبد فروار خانه آری دل

سخن منقش گردد ز فرّ آن فروار

چو جعد زلف بتانست در شکسته بهم

گره گرهش میان و شکن شکنش کنار

شکن یکی و گره برشکن هزار افزون

گره یکی و شکن بر گره فزون ز هزار

وگر ز صفۀ خانه نظر کنی سوی باغ

زبر جدین شود اندر دو چشم تو دیدار

اثر اثیر کند برزمین ز بهر چرا

که عکس او باثیر اندرون کند آثار

ز حسن گوئی پیوسته گوهرش بهنر

ز لطف گوئی پرورده دولتش بکنار

درخت او که بروید لطیف تر ز نجوم

بخار او که بخیزد شریف تر ز فخار

بدین صفات به میمند باغ خواجۀ ماست

که کدخدای جهانست و سیّد احرار

عمید دولت ابوالقاسم احمد بن حسن

که هست طاغت او بر سر زمانه فسار

چنار کرد دعا تا مگر بود سخنش

از آن چو پنجۀ مردم شدست برگ چنار

سیاست و کرم خواجه گردش فلک است

کزو سوار پیاده شود ، پیاده سوار

بخواجه عیب و عوار زمانه گشت هنر

گرفت از آن هنر خواجه جای عیب و عوار

ز نور روز گریزد همیشه ظلمت شب

چو فخر پیدا گردد نهفته ماند عار

ز خواجه جود پدید آید و ز گردون بخل

ز ابر آب پدید آید و ز خاک غبار

زمین که کوه کشد بار آن کسی نکشد

که او بعمر یکی پیش خواجه یابد بار

چو دیده چهرش در چشم مردمست مقیم

چو عقل مهرش باجان کند همیشه جوار

همه ستایش آفاق خواجه را صفت است

همی کنند ستایندگان ازو تکرار

بسی کس است که منکر بود بصانع خویش

همی دهد ببزرگی و فضل او اقرار

بایستند بزرگان چو پیش او برسند

چو در شوند بدریا بایستند انهار

کفش پدید بمقدار و جود ازو خیزد

اگر چه نیست پدیدار جود را مقدار

مثالش آنکه سخن خیزد از حروف همی

اگر چه هست حروف اندک و سخن بسیار

چو بدره مهر کند مهر اوست للشعراء

چو باره داغ کند داغ اوست للزّوار

بصورت لب مردم بود ز بوس کرام

بهر کجا شود ، او را همه زمین و دیار

از آنکه چشم شقاوت بود عداوت او

شود بدیدن اعدای او دو دیده فگار

که داندش که نیارد حسد ز دانش خویش

که بیندش که نخواهدش چشم خویش نثار

ز دوستی که عفو دارد از گنهکاران

سپاس دارد و گیرد ز دیگران آزار

نبود و هم نبود جز بعرض خویش بخیل

نکرد و هم نکند جز برای دین پیکار

چنان بداند احکام بود نی گوئی

نهفته نیست ازو مر زمانه را اسرار

بنقش سیرت او مهر کرده شد معنی

بنام مدحت او داغ کرده شد اشعار

از ایمنی که کندشان عجب نباشد اگر

کند روان بر زنهاریان خود زنهار

بچوب ماند هر دو خلاف و طاعت او

ازین : ولی را منبر . وزان : عدو را دار

بیک عطاش چنان سائلس غنی گردد

که بدره هاش بود گنج و کیسه ها قنطار

همیشه تا همی امروز باشد از پس دی

همیشه تا همی امسال باشد از پس پار

بقاش باد و سرش سبز باد و کار بکام

فلک مساعد و دولت رفیق و ایزد یار

تازه ها

  • تک بیت قصبهای زربفت و خزهای نرم از نظامی گنجوی
  • تک بیت هم صحبتان به بازی شطرنج سرخوشند از بیدل دهلوی
  • تک بیت همه از خاطرم گریخته اند از ملک الشعرای بهار
  • تک بیت ندیدند با چرخ گردان نبرد از فردوسی
  • تک بیت تحقیق را به ما و من افتاده اختلاف از بیدل دهلوی
  • تک بیت بر من از لطف آفرین ها گفت از ملک الشعرای بهار
  • تک بیت نیست صادق دشت پیمای طلب را تشنگی از صائب تبریزی
  • تک بیت عیب پوشند و در هنر نگرند از جامی
  • تک بیت پیش آن کس کز دل گرم است در آتش مدام از صائب تبریزی
  • تک بیت در سیاست موافقش دیدم از ملک الشعرای بهار

    • تعداد ابیات منتشر شده : 510165