سیمین ساق، بانک شعر پارسی

 
اسدی توسی
سیمین ساق » اسدی توسی » گرشاسپ نامه » خبر یافتن فریدون از مرگ گرشاسب

چو نزد فریدون ز سوگ و ز غم

رسید آگهی، گشت از انده دژم

همه جامه زد چاک و بنداخت تاج

غریوان به خاک آمد از تخت عاج

همی گفت گردا گوا سرورا

هژبرا جهانگیر نام آورا

که گیرد کنون گرز و شمشیر تو

چو بی کار شد بازوی چیر تو

به هر کشور از بهر من کارزار

که جوید، چو شد مر ترا کارزار

درختی بُدی سال و مه بارور

خرد بیخ و دین برگ و بارش هنر

درخت از زمین سرکشد برفراز

تو زیر زمین چون شدی پست باز

چو گنجی بُدی از هنر در جهان

نهان گشتی و گنج باشد نهان

جهان از پس تو مماناد دیر

شدم سیر ازاو کز تو او گشت سیر

روان تو زندست گر تن بمرد

ندارد خردمند مرگ تو خرد

بدین سوک و غم در کبود و سیاه

ببد هفته ای با سران سپاه

به نزد نریمان چو یک هفته بود

یکی سوکنامه فرستاد زود

سَر نامه نام جهاندار گفت

که با جان دانا خرد ساخت جفت

تن زندگان را زمین جای کرد

ز بر بیستون چرخ بر پای کرد

دهد جان و پس بازخواهد چو داد

بد و نیک هرچ او کند هست داد

دگر گفت ازآن روزِ انده فزای

رسید آگهی کند دل ها ز جای

به مرگ سپهبد جهان پهلوان

که یزدانش داراد روشن روان

ازین درد گردون به تاب اندرست

ستاره ز گریه به آب اندرست

گیا پشت از اندوه دارد به خم

دل خاره پرجوش و خونست و غم

همان طبع گیتی بگشت ای شگفت

جدا هریکی ساز دیگر گرفت

شد آتش به هر دل درون تف و تاب

سرشک خروشان روان خون ناب

زمین سر به سر سوک آن مرد شد

هوا بر جگرها دم سرد شد

بدان ای سپهدار خسروپرست

که غم مر مرا از تو افزونترست

ولیکن چو خرسند نبوم چه سود

که با مرگ چاره نخواهدت بود

جهان چون یکی هفت سر اژدهاست

کسی نیست کز چنگ و نابش رهاست

دهانش آتشست و شب و روز دم

هوا سینه، دُم آب و هامون شکم

براو هفت سر هفت چرخ از فراز

ستاره همه چشمش از دورباز

سراسر شکم هستش انباشته

ز بس گونه گون هرکس اوباشته

چه فرزانگان و چه مردان گرد

چه خوبان چه شاهان با دستبرد

چو شاهیست گردون ز ما کینه خواه

شب و روز گردش ستاره سپاه

نبینی که بر جنگ ما ساختن

همی هیچ ناساید از تاختن

به یک گردش از زیر و بر چرخ وار

کند کارها زیروبر صدهزار

جهان بزمگاهیست نغز از نشان

می اش عمر ما پاک و ما می کشان

جوانیش خوشی و مستیش ناز

غمش روز پیرست کآید فراز

ازین مستی آن کس که شد خفته پست

نه هُش یافت هرگز نه از خواب جست

اگر چند بسیار مانی بجای

هم آخر سرآید سپنجی سرای

نه آن ماند خواهد که بازور و گنج

نه آن کس که درویش با درد و رنج

بهشتی بُدی گیتی از رنگ و بوی

اگر مرگَ و پیری نبودی در اوی

کهن کارگاهیست برساخته

کزاو کس نشد کار پرداخته

تن ما چو میوه ست و او میوه دار

بچینند یک روز میوه ز دار

شب و روز همواره با ما به راه

دو پیک اند پویان سپید و سیاه

ولیکن ز پس ما بمانیم زود

شوند این دو از پیش چون باد و دود

یکی جامهٔ زندگانیست تن

که جان داردش پوشش خویشتن

بفرساید آخرش چرخ بلند

چو فرسود جامه بباید فکند

ز ما تا ره مرگ یک دَم رهست

اگر دَم درازست اگر کوتهست

چو پولیست این مرگ کانجام کار

برین پول دارند یکسر گذار

بمیرد هرآنکس که زاید دُرست

شود نیست چونان که بود از نخست

نیابی کسی کش کسی مرده نیست

دلی نیست کز گیتی آزرده نیست

کجا شد کیومرث شاه بلند

کجا جمّ و طمورث دیوبند

جهانشان به خاک اندر افکند پاک

برآورد پس گنجهاشان ز خاک

ازیشان نماندست جز نام چیز

برفتند و ما رفت خواهیم نیز

اگر مرگ بر ما نکردی کمین

ز بس جانور تنگ بودی زمین

تمامیّ مردم به مرگ اندرست

کجا با فرشته چو شد هم پرست

اگر پهلوان رفت نامش بماند

جهانبان بخواند ار جهانش براند

سپهر آب خود برد و او را نبرد

دلیریّ و فرهنگ مرد او نمرد

دهاد آفرینندهٔ خوب و زشت

ترا مزد نیکان مرورا بهشت

گر او شد کنون ماند گاهش ترا

سپردیم ما بارگاهش ترا

ز دل مهر او بر تو انگیختیم

غمش را به شادی برآمیختیم

که تو یادگاری از آن پهلوان

همیشه بزی شاد و روشن روان

چو مه نو شود جامه نو ساز کن

ببر از غم و شادی آغاز کن

می و یوز خلعت ز بالای خویش

فرستادم اینک به آیین به پیش

بدین تن بپوش و بد آن غم گسار

بدین جوی بزم و بد آن کن شکار

چنان کن که در مهرگان نام را

بیاری به نزدیک ما سام را

که تا دل به فرزند تو خوش کنیم

بسوزیم غم را چو آتش کنیم

نگه کن مرا این نامه را وزفرود

همینست گفتار و بر تو درود

فرسته شد و نامه و هدیه برد

بپوشید خلعت نریمان گرد

به شادی فرستاده برگشت باز

گه مهرگان راه را کرد ساز

سوی شاه با سام یل داد روی

چو آگاه شد زو کی نامجوی

پذیره فرستاد یکسر سپاه

پیاده شدش پیش از بارگاه

نشاندش بر اورنگ و پرسید چند

به خرسندی اش داد هرگونه پند

بدآن روز جشن گزین مهرگان

گه بزم و رود پری چهرگان

بفرمود تا خوان نهادند کی

پس از خوان نشستند در بزم می

بر اورنگ بُد پهلوان پیش شاه

سوی راستش سام بد نزدگاه

یکی ده منی جام زر پُر نبید

ندانستی آنرا به جز شه کشید

به یاد نریمان شه آن نوش کرد

نریمان همیدون به یادش بخورد

همان جام را سام گردن فراز

به یک دَم به از هر دو انداخت باز

در او خیره شد شاه و گفت این سترگ

بود به ز گرشاسب چون شد بزرگ

بلند آتش مهرگانی بساخت

که تفش ز چرخ اختران را بتاخت

درفشان درفشی برآمد به ماه

ز زر ذرها چرخ مشک سیاه

به هامون درش ذره سونش فشان

به گردش جهان چرخ اختر فشان

زمین شد یکی پرفروغ آفتاب

ز زر رشتها چرخش از مشک ناب

چو کرده برن خنجر زردفام

هزاران هزار از عقیقی نیام

چو در زرد حُله کنیزان مست

به بازیگری دست داده به دست

همه پای کوبنده بر فرش چین

ز سر مشک پاشان، گل از آستین

چو رزمی گران زنگیان ساخته

همه غرقه در خون و تیغ آخته

چو لرزان کُهی یکسر از زرّ خشک

بر او بسّدین قطره ابری ز مشک

بزرگان به بزم آرام کزم

نشستند با می گساران به بزم

سر چنگ سازندهٔ جنگ شد

دم نای هم نالهٔ زنگ شد

به کف جام می چشمهٔ نوش گشت

هوا پُر نوای خلالوش گشت

ز بس رامش و خوشی مهتران

گرفتند در چرخ بزم اختران

ز شادی همی کوفت مریخ دست

به دستان شده زهرهٔ می پرست

چنین بُد مهی شاد شاه بلند

نه بر گنج مُهر و نه بر بدره بند

سر مه چو آمد نریمانش پیش

بسی هدیه بخشیدش از گنج خویش

درفشیش داد اژدهافش سیاه

جهان پهلوان خواندش اندر سپاه

دگر شیر پیکر درفشی به سام

بداد و سپهبدش فرمود نام

چنین آمد این گیتی از فرّ و ساز

بدارد به ناز، آورد مرگ باز

چو ماری که زرین دهد خایه بهر

پس از ناگهان باز بکشد به زهر

درختیست با شاخ بسیار بار

برش تازه گل یکسر و تیزخار

نخستین به گل شاد خوارت کند

پس آنگاه از خار خوارت کند

نه در وی کسی زیست کآخر نمرد

نه زاو شد کسی تا دریغی نبرد

ز دوران مگر مانده بیچاره ایم

گرفتار این زال پتیاره ایم

تازه ها

  • تک بیت قصبهای زربفت و خزهای نرم از نظامی گنجوی
  • تک بیت هم صحبتان به بازی شطرنج سرخوشند از بیدل دهلوی
  • تک بیت همه از خاطرم گریخته اند از ملک الشعرای بهار
  • تک بیت ندیدند با چرخ گردان نبرد از فردوسی
  • تک بیت تحقیق را به ما و من افتاده اختلاف از بیدل دهلوی
  • تک بیت بر من از لطف آفرین ها گفت از ملک الشعرای بهار
  • تک بیت نیست صادق دشت پیمای طلب را تشنگی از صائب تبریزی
  • تک بیت عیب پوشند و در هنر نگرند از جامی
  • تک بیت پیش آن کس کز دل گرم است در آتش مدام از صائب تبریزی
  • تک بیت در سیاست موافقش دیدم از ملک الشعرای بهار

    • تعداد ابیات منتشر شده : 510165